Ontheemd erfgoed vraagt om herbestemming op dezelfde locatie

Bij sloop van oude gebouwen gebeurt het nog wel eens dat kunstwerken uit beeld verdwijnen. Soms komen ze terug in de nieuwbouw, maar het komt ook voor dat kunstvoorwerpen in de afvalberg voorgoed verdwijnen. Historicus Henk Smeets schrijft in een serie ‘Ontheemd erfgoed’ in het Klaverblad zowel over behouden maar ook verdwenen kunstwerken. In het radioprogramma Blikveld van zaterdag 12 februari jongstleden wordt met Henk Smeets nader ingegaan op dit thema.

Het probleem van verloren kunst speelt al langer in Vught. Henk Smeets vindt het spijtig dat als gevolg van sloop monumentale kunstwerken definitief verloren gaan. Een enkele keer wordt een herbestemming gevonden, maar ook belanden kunstwerken via de gemeentelijke werf op de afvalberg. “En dat laatste zou moeten worden voorkomen”, aldus Henk Smeets, historicus en oud-voorzitter van het Vughts Museum.
Als voorbeeld verwijst hij naar twee reliëfs, die bij de sloop van het voormalig patronaat van de Petrusparochie keurig tijdens de sloop zijn gespaard, vervolgens zijn opgeslagen op de gemeentewerf, en uiteindelijk – omdat de gemeente geen geheugen meer heeft waarom deze reliëfs waren opgeslagen – worden gedumpt.

Hoe voorkomen?
Volgens Henk Smeets dient ergens in de keten waar de gemeente aan bod is, bijvoorbeeld bij een bouwvergunning of iets dergelijks, een bepaling te worden opgenomen met de strekking “zijn er kunstvoorwerpen in het gebouw die bewaard en herbestemd moeten worden?”.
Bij een bouwvergunning zou direct met de nieuwe eigenaar geregeld moeten worden dat kunstwerken, gered bij de sloop, bij de nieuwbouw een nieuwe plek krijgen. Het beste is, aldus Henk Smeets, om kunstwerken op dezelfde plek te laten terugkomen.

Voorbeeld
Boven de hoofdingang van het oude postkantoor in Vught was een gevelsteen met het wapen van Vught. Deze is behouden. Henk Smeets maakt zich wel zorgen over de herbestemming ervan. Komt het terug in de nieuwbouw? Hoe verder? Volgens Smeets dient de projectontwikkelaar ervoor te zorgen dat het kunstwerk herkenbaar terugkomt op een plek in de nieuwbouw.

Gemis aan archeologisch beleid
Sprekend over opgravingen en archeologisch onderzoek zegt Henk Smeets “dat de gemeente Vught nooit een beleid van archeologie heeft gehad, helaas!”. Gelukkig is daar mede vanwege externe druk verbetering in gekomen. De afgelopen vijf jaren is in Vught, aldus Smeets, sprake van stelselmatig archeologisch onderzoek bij (nieuwbouw)projecten. Wel vindt dit archeologisch onderzoek plaats onder de nodige tijdsdruk vanwege commerciële belangen. Ook dit zou nog kunnen verbeteren.

Het gehele interview met Henk Smeets is te beluisteren via onderstaande link.

Blikveld, 12 februari 2022
Techniek en muziek: Ludo Servais.
Presentatie: Ans de Man en Peter Corvers.