Sander Wieringa
De EBI van Vught, de zwaarst bewaakte gevangenis van Nederland, is een zware last voor onze gemeente.
Dit jaar kwam Vught vijftien keer in het NOS Journaal: alle keren over iets met de Extra Beveiligde Inrichting. Deze week weer over een hongerstaking. Ons dorp geniet daardoor een bedenkelijke reputatie. Ridouan Taghi, Willem Holleeder en nog enkele zwaarste criminelen zijn onze dorpsgenoten. Levenslang. Het zijn ongenode gasten.
We kregen die bajes hier door een kwalijke speling van het lot. Geen zinnig mens zou dat nu nog bedenken: zo’n gevangenis, midden op de Vughtse Hei. Het waren ook geen zinnige mensen die het bedachten, maar SS-ers in 1942. Tegen wil en dank van Vught en van Nederland. De bezetter koos deze plek – tot dan toe militair oefenterrein – om er het SS-Durchgangslager Herzogenbusch te bouwen. Betaald met van Joden gestolen geld. Geen vernietigingskamp maar er werden toch minstens 735 gevangenen vermoord.
Na de bevrijding werd deze schandplek niet plat gebulldozerd. Kennelijk dachten onze grootouders: “Zo’n concentratiekamp, dat kan nog wel eens van pas komen!” En inderdaad, om te beginnen door er collaborateurs en oorlogscriminelen in vast te zetten, vaak met kinderen. Ook toen mishandelingen. Na 1951 werd een deel van het kamp Woonoord Lunetten voor gezinnen van Molukse KNIL-militairen. En een ander deel werd jeugdgevangenis. In en na de jaren zeventig kwamen er een huis van bewaring, een forensisch psychiatrische afdeling, een extra beveiligde inrichting en een terrorisme-afdeling bij. Groter, gevaarlijker, heftiger.
Dit alles ligt ingeklemd tussen dorpen, zonder goede uitvalswegen en midden in natuurgebied. Op een historisch beladen plek. Maar in de voorbije vijftig jaar is blijkbaar telkens opportunistisch gedacht: een betere plek voor zo’n bajes vinden is lastiger dan hier gewoon verder opschalen. Kijk naar het gedoe rond een nieuwe EBI in Vlissingen. Dus ging men gewoon door met wat de SS was begonnen. En er staan weer verdere uitbreidingen op het programma: meer cellen en een nieuwe uitweg dwars door de Vughtse Hei richting Pepereind.
De Vughtse bajes is hier en blijft hier. Iets moois wordt het nooit, het is qua functie een maatschappelijk kwaad. Voor Vught is het zaak om de schade zo veel mogelijk te beperken. Maar Vught heeft niets in te brengen. De Dienst Justitiële Inrichtingen en het Rijksvastgoedbedrijf maken het uit. Het gemeentebestuur mag telkens tekenen bij het kruisje.
Over de uitbreidingsplannen wordt nu gepraat met belangengroepen. Tijdens die gesprekken toont het Rijk zich bewust van enige historische schuld naar Vught en Cromvoirt. Er is al afgesproken dat de natuurschade ruimschoots gecompenseerd wordt. Wat wettelijk ook moet. Ondanks de in alle opzichten foute plek groeit de bajes dus weer verder uit zijn krachten. Terwijl afbouwen beter zou zijn. Maar dat gaan wij waarschijnlijk niet meemaken.
