Is het nou Cromvoirtenaar of Cromvoirter? Helvoirtenaar of Helvoirter? Laat mij daar eens een halszaak van maken! Een tijdje geleden hadden we het erover in Helvoirts gezelschap. De gemeente Haaren heeft het altijd over Helvoirtenaren, maar ik lees ook wel eens stukjes over VV Helvoirt waarin sprake was van ‘de Helvoirters’. Dus hoe zit dat? Ook voor Cromvoirt dan.
Als onderzoeksjournalist dook ik in de stukken. Wat blijkt? Er zijn in Nederland negen plaatsnamen die eindigen op –voort, -foort of –voirt. Oi is de Oude spelling van de lange oo. Alfabetisch: Amersfoort, Bredevoort, Cromvoirt, Helvoirt, Montfoort, Papenvoort, Rijkevoort, Westervoort en Zandvoort. Een voort is trouwens Oudnederlands voor een doorgaanbare plaats.
De inwoners van zeven van die negen plaatsen heten officieel Amersfoorters, Bredevoorters, Montfoorters, Papenvoorters, Rijkevoorters, Westervoorters en Zandvoorters. Alleen voor Helvoirt en Cromvoirt is iets anders gekomen: Helvoirtenaren en Cromvoirtenaren. Was Helvoirter of Cromvoirter te gewoontjes? Hadden wij kapsones? Dat is dan van een later moment, want bij het Brabants historisch archief vond ik een verwijzing uit 1791 naar Helvoirter en ook het Heemkundig Archief maakte in 1983, 1985 en 1987 melding van Helvoirters. Maar later werd het ineens Helvoirtenaar en Cromvoirtenaar. Die twee dorpen hebben mekaar blijkbaar aangestoken in dikdoenerij.
Voor dit soort kwesties hebben we aan de Universiteit van Tilburg professor Jos Swanenberg, hoogleraar taal en cultuur en Brabant-expert. Ook hij dook even in zijn archief en meldde dat Helvoirter inderdaad historisch gezien vaker voorkomt dan Helvoirtenaar. Gezien het feit dat Amersfoorter en Zandvoorter officieel voorgeschreven zijn adviseert Swanenberg het gebruik van Helvoirter en Cromvoirter. Een regel is er niet. Ook op dit punt is het Nederlands en rommeltje, iets wat onze taal voor buitenlanders zo moeilijk maakt om te leren.
Tja. Wat nou? Taal is bedoeld voor communicatie en communicatie is bedoeld om iets te duidelijk te krijgen. Helvoirter of Helvoirtenaar zijn allebei duidelijke woorden. Persoonlijk vind ik Helvoirter mooier – want simpeler – en meer in lijn met die andere –oorters. Dat geldt ook voor de Cromvoirters, wat mij betreft. Maar beide is natuurlijk goed want iedereen begrijpt wat je ermee bedoelt.
Gelukkig is een inwoner van Vught altijd een Vughtenaar. Of een Vughtenaartje. Maar dat kan ook weer iets anders zijn.
